"Osada" (2004)

"Osada" (2004) - M. Night Shyamalan to utalentowany reżyser kina grozy i widowisk sci-fi, o jakim zrobiło się głośno po premierze kultowej produkcji "Szósty zmysł", którą nakręcił według własnego pomysłu. Film okazał się spektakularnym, wielokrotnie nagradzanym sukcesem artystyczno-finansowym i tym samym otworzył Shyamalanowi drzwi do kariery w Hollywood. Następnie powstały takie obrazy jak "Niezniszczalny", "Znaki" oraz "Osada", które choć nie doczekały się takiego uznania wśród krytyków i widzów, to jednak zdołały na siebie zarobić i ugruntowały pozycję tego twórcy w fabryce snów. W późniejszych latach M. Night nieco wypadł z formy i wypuścił kilka tytułów, które nie cieszyły się zbyt dużym szacunkiem i zostały ostro skrytykowane (choć i tak nieźle się sprzedały). Dopiero niedawno reżyser za sprawą dość udanego "Split" powrócił do łask i udowodnił, że nie wypalił się zawodowo (aczkolwiek okres świetności ma już raczej za sobą). Osobiście bardzo cenię sobie jego styl i uważam, że gdyby nie fakt, że w pewnym momencie sławy powinęła mu się noga, to mógłby zostać godnym następcą Johna Carpentera - podobnie jak on, Shyamalan stawia przede wszystkim na klimat, napięcie oraz zaskakujące zakończenie. Dzisiaj skupię się na "Osadzie" - ostatnim klasycznym przedsięwzięciu tegoż rzemieślnika, z charakterystycznymi dla niego, scenariuszowymi twistami, aurą tajemnicy i "zabawą w kolory" - czerwony jest trefny, symbolizujący zło, zaś żółty ochronny. U Nighta barwy często pełnią jakąś rolę i stanowią symbolikę, tutaj dość mocno zaakcentowaną, o czym więcej w następnym akapicie.

Pensylwania, rok 1897. Społeczność pewnej osady, otoczonej dookoła puszczą, żyje w symbiozie z tajemniczymi istotami, zamieszkującymi okoliczne lasy. Zarówno jedna, jak i druga strona nie wchodzi sobie nawzajem w drogę - mieszkańcy wioski nie odwiedzają zielonego zagajnika i nie podróżują w inne rejony, zaś mistyczne bestie nie atakują ich i trzymają się z dala od granic wsi. Ludność musi jednak przestrzegać jeszcze pewnych zasad: o leśnych stworzeniach nie można między sobą rozmawiać i określa się je mianem "tych, o których nie wolno mówić", a kolor czerwony jest zakazany, gdyż może sprowokować atak potworów - zamiast niego powinno się nosić żółty. Przez wiele lat życie w osadzie przebiegało bez zarzutu, lecz okazuje się, że niedawno ktoś złamał przyrzeczenie i zapuścił się w głąb głuszy - teraz monstra pojawiają się wśród domostw i bezkompromisowo zaznaczają swoją obecność. Na domiar złego, pewien chłopak, podkochujący się w niewidomej Ivy, zostaje ugodzony nożem przez opóźnionego w rozwoju Noaha, zazdrosnego o dziewczynę. Bez pomocy leków, których brakuje w kolonii, raniony najprawdopodobniej umrze na dniach; Ivy decyduje się więc na wyprawę do miasta po niezbędne medykamenty, a przy tym dowiaduje się o wielu tajemnicach, skrywanych przez starszyznę wioski, która mimo początkowego sprzeciwu, wyraża zgodę na odbycie przez Ivy tej podroży. Produkcja zyskała bardzo mieszane opinie i nie stała się tak popularna jak wcześniejsze hity Shyamalana - ja za pierwszym razem, podczas telewizyjnej premiery w TVP1, również byłem nią nieco rozczarowany, jednak na przestrzeni lat zmieniłem zdanie.

"Osada" to utwór, który przede wszystkim jedzie na wyrazistym klimacie, a ten jest niesamowity - realia XIX wieku zostały idealnie odwzorowane, a atmosferę mamy gęstą, okraszoną aurą niedopowiedzenia, enigmatyczności. Aktorzy przygotowywali się do swoich występów, przebywając przez pewien czas w warunkach z tamtego okresu, a ekranową wioskę w całości wybudowano na polu w Pensylwanii. Solidnie odzwierciedlono tamtejszą rzeczywistość, zarówno w scenografii czy grze aktorskiej (a mamy tu takie nazwiska jak: Joaquin Phoenix, Bryce Dallas Howard, William Hurt, Sigourney Weaver czy Adrien Brody, który znakomicie wciela się w upośledzonego Noaha), jak i dialogach, mających naleciałości z ówczesnego języka. Technicznie jest skromnie i kameralnie, ale tak miało być; to także stanowi mocną część tego filmu, pozbawionego taniego efekciarstwa. Są kostiumy, charakteryzacja, dekoracje oraz inne tradycyjne metody realizacji. Całość naprawdę wciąga i trzyma oglądającego za pysk - zastanawiamy się nad kreaturami z lasu, zadajemy sobie pytania, czym i skąd są oraz jak będą wyglądać ich dalsze zamiary. Poczynania bohaterów również skupiają uwagę i to wspaniałe, że możemy wraz z nimi odkrywać kolejne fakty o otaczającym ich świecie. Sporo tutaj uczucia niepewności i zagrożenia - od pierwszych minut da się zauważyć, że w całej tej historii coś jest ukrywane/zatajane i wnet ujrzy światło dzienne. Podczas projekcji widz siedzi jak szpilkach i maksymalnie skupia się na tym, co widzi, nie może oderwać oczu od telewizora. Warto też wspomnieć o genialnych zdjęciach oraz eleganckiej, nastrojowej partyturze autorstwa Jamesa Newtona Howarda. Konkretny, autorski dreszczowiec, z którym obcowanie to czysta przyjemność. Jedynie zakończenie, wywracające całą fabułę o 180 stopni, może dla niektórych okazać się niestrawne (jak dla mnie, za pierwszym razem), ale myślę, że inne rozwiązanie nie byłoby tak niebanalne i odważne jak to, które zaprezentowano. Moja ocena to 7/10, "Osadę" mam na VHS od Imperial, czyta Maciej Gudowski. Dawniej oglądałem ją też kilkukrotnie na TVP1, ale nie pamiętam, kto był tam na lektorce.